Yüksekova Havzasında Yüzey ve Yüzeyaltı Su Kaynaklarının Karakterizasyonu

Mesut BUDAK; Hikmet  GÜNAL; Mesut SIRRI; Nurullah ACİR

doi:10.5281/zenodo.10208340

Yazarlar

Mesut BUDAK Siirt Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Siirt https://orcid.org/0000-0001-5715-1246
Hikmet GÜNAL Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Şanlıurfa https://orcid.org/0000-0002-4648-2645
Mesut SIRRI Siirt Üniversitesi, Kurtalan Meslek Yüksekokulu, Bitkisel Üretim Bölümü, Siirt https://orcid.org/0000-0001-7591-0496
Nurullah ACİR Ahi Evran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Kırşehir https://orcid.org/0000-0001-9793-9599

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.10208340

Anahtar Kelimeler:

Su kirliliği, nitrat, fosfat, yüksekova, evsel atıklar, hayvansal üretim

Özet

Su kaynaklarına nitrat ve fosfatın aşırı deşarjı, nehir ve göl gibi yüzey sularının ötrofikasyonuna neden olurken, insan sağlığını ve su canlılarının yaşamlarını da tehdit etmektedir. Bu çalışma, Hakkâri ili için en değerli tarım arazilerinin yer aldığı ve tüm bölge için çeşitli ekosistem hizmetlerinin üretildiği Nehil Sazlığına sahip olan Yüksekova havzasında, yeraltı ve yüzey su kaynaklarının besin yüklerinin belirlenmesi, eşik değeri aşması durumunda kirliliğin kaynağının araştırılması ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi amacı ile gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla 37°.26' K - 37°.36' K enlemleri ile 44°.4' D - 44°.26' D boylamları arasında yer alan çalışma alanındaki çay, dere, artezyen kuyu, doğal çeşme ve sondaj kuyuları olmak üzere 51 noktadan her yıl 2 ayrı dönemde olmak üzere 2 yıl (2020, 2021) süre ile su örnekleri alınmıştır. Çalışma alanında NO3- içeriği 2020 ve 2021 yılları bahar aylarında ortalama 3.45 ve 3.74 mg kg-1 iken son baharda bir miktar yükselerek 4.73 ve 4.44 mg kg^-1’çıkmıştır. Tarımsal üretimde mineral gübre kullanımının hemen hemen hiç olmadığı çalışma alanında en yüksek PO4-3 içeriği, Nehil çayı (1.99 mg kg^-1), sulama kanalı (0.78 mg kg^-1) ve Havaalanı giderinde (0.56 mg kg^-1) tespit edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) standartlarına göre Yüksekova Havzasında yer alan yüzey ve yüzey altı sularının NO3- ve PO4-3 içerikleri zarar eşik değerlerinin altındadır. Bununla birlikte, hayvan çiftliklerinden ve evsel attıklarından su kaynaklarına katılan NO-3 ve PO4-3 gelecekte su kalitesi açısından önemli sorunlar oluşturabilir.

Referanslar

Ahmadi-Jouibari, T., Ahmadi Jouybari, H., Sharafi, K., Heydari, M., Fattahi, N., 2021. Assessment of potentially toxic elements in vegetables and soil samples irrigated with treated sewage and human health risk assessment. International Journal of Environmental Analytical Chemistry, 1-17.

Anonim, 2023. Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu (https://ced.csb.gov.tr/turkiye-cevre-sorunlari-ve-oncelikleri-raporu-i-82679), (Erişim Tarihi: 05.06.2023).

Bauder, T.A., Waskom, R.M., Sutherland, P.L., Davis, J.G., Follett, R.H., Soltanpour, P.N., 2011. Irrigation water quality criteria. Service in action; no. 0.506.

Bennett, J.M., Warren, B.R., 2015. Role of livestock effluent suspended particulate in sealing effluent ponds. Journal Of Environmental Management, 154: 102-109.

Bennett, J.M., Marchuk, A., Marchuk, S., 2016. An alternative index to the exchangeable sodium percentage for an explanation of dispersion occurring in soils. Soil Research, 54(8): 949-957.

Bennett, J.M., Marchuk, A., Marchuk, S., Raine, S.R., 2019. Towards predicting the soil-specific threshold electrolyte concentration of soil as a reduction in saturated hydraulic conductivity: The role of clay net negative charge. Geoderma, 337: 122-131.

Briggs, D., 2003. Environmental pollution and the global burden of disease. British Medical Bulletin, 68(1): 1-24.

Chaudhry, F.N., Malik, M.F., 2017. Factors affecting water pollution: a review. Journal of Ecosystem & Ecography, 7(1): 225-231.

Cochrane, R.A., Hillman, D.E., 1982. Analysis of anions by ion chromatography using ultraviolet detection. Journal Of Chromatography, 241: 392.

Davis, A.P., Shokouhian, M., Sharma, H., Minami, C., 2006. Water quality improvement through bioretention media: Nitrogen and phosphorus removal. Water Environment Research, 78(3): 284-293.

de Almeida, O.A., 2010. Qualidade da água de irrigação. Cruz das Almas: Embrapa Mandioca e Fruticultura.

Dorak, S., Aşık, B.B., Özsoy, G., 2019. Tarımda su kalitesi ve su kirliliğinin önemi: Bursa Nilüfer çayı örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(1): 155-166.

Ezlit, Y.D., Bennett, J.M., Raine, S.R., Smith, R.J., 2013. Modification of the McNeal clay swelling model improves prediction of saturated hydraulic conductivity as a function of applied water quality. Soil Science Society of America Journal, 77(6): 2149-2156.

Fadiran, A.O., Dlamini, S.C., Mavuso, A., 2008. A comparative study of the phosphate levels in some surface and ground water bodiesof Swaziland. Bulletin of the Chemical Society of Ethiopia, 22(2).

Gyamfi, E.T., Ackah, M., Anim, A.K., Hanson, J.K., Kpattah, L., Enti-Brown, S., Adjei-Kyereme, Y, Nyarko, E.S., 2012. Chemical analysis of potable water samples from selected suburbs of Accra, Ghana. Proceedings Of The İnternational Academy Of Ecology And Environmental Sciences, 2(2): 118.

Haseena, M., Malik, M.F., Javed, A., Arshad, S., Asif, N., Zulfiqar, S., Hanif, J., 2017. Water pollution and human health. Environmental Risk Assessment and Remediation, 1(3).

Hickey, T.B., MacNeil, J.A., Hansmeyer, C., Pickup, M.J., 2021. Fatal methemoglobinemia: a case series highlighting a new trend in intentional sodium nitrite or sodium nitrate ingestion as a method of suicide. Forensic Science International, 326: 110907

Howarth, R., Choi, E., 2005. Nutrient Management. Ecosystems and Human Well-Being: Policy Responses: Findings of the Responses Working Group, 3, 295.

Hubbard, R.K., Newton, G.L., Hill, G.M., 2004. Water quality and the grazing animal. Journal of Animal Science, 82(suppl_13): E255-E263.

Jansen, H.H., 1993. Soluble salts in soil sampling and methods of analysis. Carter M.R. (ed) Canadian Society of Soil Science, CRC Pres Inc. Boca Raton, Florida. USA.

Kinnon, E.C.P., Golding, S.D., Boreham, C. J., Baublys, K.A., Esterle, J.S., 2010. Stable isotope and water quality analysis of coal bed methane production waters and gases from the Bowen Basin, Australia. International Journal of Coal Geology, 82(3-4): 219-231.

Knobeloch, L., Salna, B., Hogan, A., Postle, J., Anderson, H., 2000. Blue babies and nitrate-contaminated well water. Environmental Health Perspectives, 108(7): 675-678.

Kupiec, J.M., Staniszewski, R., Kayzer, D., 2022. Assessment of Water Quality Indicators in the Orla River Nitrate Vulnerable Zone in the Context of New Threats in Poland. Water, 14(15): 2287.

Lavrnić, S., Zapater-Pereyra, M., Mancini, M.L., 2017. Water scarcity and wastewater reuse standards in Southern Europe: focus on agriculture. Water, Air, & Soil Pollution, 228: 1-12.

Li, F., Cheng, S., Yu, H., Yang, D., 2016. Waste from livestock and poultry breeding and its potential assessment of biogas energy in rural China. Journal Of Cleaner Production, 126: 451-460.

Liu, C., Kroeze, C., Hoekstra, A.Y., Gerbens-Leenes, W., 2012. Past and future trends in grey water footprints of anthropogenic nitrogen and phosphorus inputs to major world rivers. Ecological Indicators, 18: 42-49.

Manas, P., Castro, E., de Las Heras, J., 2009. Irrigation with treated wastewater: effects on soil, lettuce (Lactuca sativa L.) crop and dynamics of microorganisms. Journal of Environmental Science and Health Part A, 44(12): 1261-1273.

Mandal, S.K., Dutta, S.K., Pramanik, S., Kole, R.K., 2019. Assessment of river water quality for agricultural irrigation. International Journal of Environmental Science and Technology, 16: 451-462.

Minhas, P.S., Yadav, R.K., 2015. Long-term impact of wastewater irrigation and nutrient rates II. Nutrient balance, nitrate leaching and soil properties under peri-urban cropping systems. Agricultural Water Management, 156: 110-117.

Moshoeshoe, M.N., Obuseng, V., 2018. Simultaneous determination of nitrate, nitrite and phosphate in environmental samples by high performance liquid chromatography with UV detection. South African Journal of Chemistry, 71: 79-85.

Mueller, D.K., Hamilton, P.A., Helsel, D.R., Hitt, K.J., Ruddy, B.C., 1995. US Geological Survey Water Resources Investigations Report 95-4031. Denver, Colorado.

Murphy, S.F., Writer, J.H., McCleskey, R.B., Martin, D.A., 2015. The role of precipitation type, intensity, and spatial distribution in source water quality after wildfire. Environmental Research Letters, 10(8): 084007.

Paterniani, J.E.S., Pinto, J.M., 2001. Qualidade da agua. In: Miranda, J.H., Pires, R.C.M. (Eds.), Irrigaç ̃ao. FUNEP/SBEA, Piracicaba, pp. 195–253.

Richards, L.A., 1954. Diagnosis and improvement of saline and alkali soils. No. 60. US Government Printing Office.

Ryu, H.D., Kim, M.S., Chung, E.G., Baek, U. I., Kim, S.J., Kim, D.W., Kim, Y.S., Lee, J.K., 2018. Assessment and identification of nitrogen pollution sources in the Cheongmi River with intensive livestock farming areas, Korea. Environmental Science and Pollution Research, 25: 13499-13510.

Saalidong, B.M., Aram, S.A., Otu, S., Lartey, P.O., 2022. Examining the dynamics of the relationship between water pH and other water quality parameters in ground and surface water systems. Plos One, 17(1): e0262117.

Sasakova, N., Gregova, G., Takacova, D., Mojzisova, J., Papajova, I., Venglovsky, J., Szaboova, T., Kovacova, S., 2018. Pollution of surface and ground water by sources related to agricultural activities. Frontiers in Sustainable Food Systems, 2: 42.

Strokal, M., Ma, L., Bai, Z., Luan, S., Kroeze, C., Oenema, O., Velthof, G., Zhang, F., 2016. Alarming nutrient pollution of Chinese rivers as a result of agricultural transitions. Environmental Research Letters, 11(2): 024014.

Taulis, M., Milke, M., 2013. Chemical variability of groundwater samples collected from a coal seam gas exploration well, Maramarua, New Zealand. Water Research, 47(3): 1021-1034.

Tutmez, B., Hatipoglu, Z., Kaymak, U., 2006. Modelling electrical conductivity of groundwater using an adaptive neuro-fuzzy inference system. Computers & Geosciences, 32(4): 421-433.

Yu, C., Huang, X., Chen, H., Godfray, H.C. J., Wright, J.S., Hall, J.W., Gong, P., Ni, S.Q., Qiao, S.C., Huang, G., Xiao, Y.C., Zhang, J., Feng, Z., Ju, X.T., Ciais, P., Stenseth, N.C, Hessen, D.O., Sun, Z.L., Yu, L., Cai, W.J., Fu, H.H., Huang, X.M., Zhang, C., Liu, H.B., Taylor, J. 2019. Managing nitrogen to restore water quality in China. Nature, 567(7749): 516-520.

Ward, M.H., Jones, R.R., Brender, J.D., De Kok, T.M., Weyer, P.J., Nolan, B.T., Villanueva, C.M., Van Breda, S.G., 2018. Drinking water nitrate and human health: an updated review. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 15(7): 1557.

Weiner, E.R., 2008. Applications of environmental aquatic chemistry: a practical guide. CRC press.

Woli, K.P., Nagumo, T., Kuramochi, K., Hatano, R., 2004. Evaluating river water quality through land use analysis and N budget approaches in livestock farming areas. Science of the Total Environment, 329(1-3): 61-74

Yüksekova Havzasında Yüzey ve Yüzeyaltı Su Kaynaklarının Karakterizasyonu

Yazarlar

DOI:

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

Makale Gönder

Dil

Anahtar Kelimeler